Nhìn từ góc độ lịch sử, những năm tháng bị thực dân Pháp xâm lược đã mang lại bao đau thương, mất mát cho dân tộc. Về kiến trúc nghệ thuật, kiến trúc Pháp đã mang lại những giá trị thẩm mỹ trường tồn, tạo nên sự bứt phá và tiếp biến mạnh mẽ ở Việt Nam từ xưa đến nay.
Kiến trúc Pháp là gì, xuất hiện vào thời kỳ nào và du nhập vào Việt Nam? Có những đặc điểm nào để xác định? Chúng ta cùng tìm hiểu trong bài viết ngắn này nhé.
Lịch sử kiến trúc Pháp ảnh hưởng đến Việt Nam
Kiến trúc Pháp ở Việt Nam được bắt nguồn từ cuối thế kỷ 19, khi Việt Nam chính thức trở thành thuộc địa của Pháp. Để đặt nền móng cai trị và thuần phục người Việt, người Pháp đã tiến hành phô trương chủ quyền thuộc địa trên nhiều phương diện từ văn hóa, giáo dục, kiến trúc đến nghệ thuật … Nhiều công trình mang dấu ấn Pháp đã được xây dựng. Ban đầu, kiến trúc Pháp chủ yếu tập trung vào các công trình quân sự và công cộng.
Quá trình đô hộ kéo dài từ năm 1858 đến năm 1954, người Pháp đã có quá trình thuần hóa đã ảnh hưởng không nhỏ đến nền kiến trúc Việt Nam. Không thể phủ nhận những tinh hoa của kiến trúc Pháp được trí tuệ người Việt tiếp nhận và tiếp thu tạo nên sự giao thoa của hai nền văn hóa Đông – Tây.
Kiến trúc Pháp được chia thành nhiều giai đoạn, có sự đổi mới dần theo thời gian, những cách tân này đều nhằm phù hợp với nhu cầu và thị hiếu thẩm mỹ của người Việt Nam.
Phong cách kiến trúc Pháp có sự khác biệt theo thời gian
Kiến trúc Pháp cổ đã ảnh hưởng đến kiến trúc Việt Nam với những phong cách thiết kế khác nhau. Như sau:
Phong cách kiến trúc tiền thuộc địa
Kiến trúc thời tiền thuộc địa bắt đầu hình thành từ khu tô giới với những khu nhà làm việc, nhà ở cho sĩ quan và binh lính Pháp. Với mong muốn có một không gian phù hợp để tránh cái nóng oi ả của mùa hè. Các sĩ quan kỹ sư người Pháp đã nghĩ ra một hình thức kiến trúc thô sơ phù hợp với khí hậu nhiệt đới để thiết kế các hành lang rộng bao quanh gian chính.
Kiến trúc thời tiền thuộc địa thường xây những tòa nhà hình chữ nhật, hành lang rộng chạy xung quanh, nhà thường có 2 tầng. Mái dốc lợp ngói hoặc tôn, tường chắn xây gạch dùng để trang trí mặt tiền có hình thức trang trí đơn giản. Hành lang xung quanh nhà được làm theo đường cong vòng cung hoặc bán cầu, có khóa vòm.
Một số công trình tiêu biểu cho phong cách này như: Bảo tàng Lịch sử Quân sự, Tòa thị chính
Phong cách kiến trúc địa phương của Pháp
Từ những năm 1900, một số lượng lớn người Pháp đã đến Hà Nội làm việc và sinh sống. Chính vì vậy, nỗi nhớ quê hương, đất nước mà họ đang sống được gửi gắm qua các công trình kiến trúc tại Việt Nam. Hàng loạt trường học và biệt thự dành cho người Pháp được xây dựng theo phong cách kiến trúc địa phương của Pháp.
Đặc điểm của những tòa nhà này là có mái với độ dốc lớn. Hệ thống phụ gỗ sơn chống đỡ phần mái nhô ra khỏi bức tường được chạm khắc công phu. So với những công trình nguyên bản ở Pháp, những công trình mang phong cách kiến trúc địa phương của Pháp có sự đơn giản hơn rất nhiều.
Một số công trình tiêu biểu cho phong cách kiến trúc này như: trường học nữ sinh Pháp, Petit Lycee, biệt thự trong khu ngoại giao.
Phong cách kiến trúc tân cổ điển
Phong cách thiết kế biệt thự tân cổ điển được áp dụng trong các công trình nhà ở dân dụng. Đây là phong cách đặc trưng ảnh hưởng mạnh mẽ đến kiến trúc Việt Nam và được tiếp nhận một cách tinh tế, biến tấu cho phù hợp với điều kiện thực tế. Phong cách này lược bỏ rất nhiều chi tiết cầu kỳ, phức tạp, nhấn mạnh vào hình khối, hình khối mà chú trọng đến sự thanh lịch, nhẹ nhàng.
Một số công trình từ thời Pháp thuộc như: Phủ Toàn quyền, Nhà hát lớn, Tòa án Chính phủ, Nhà khách Chính phủ
Phong cách kiến trúc Art Deco
Phong cách này ra đời sau chiến tranh thế giới thứ nhất, lối kiến trúc được áp dụng trong thiết kế nhiều công trình kiến trúc ở Hà Nội. Phong cách này phát triển ở Hà Nội từ những năm 1920, nở rộ vào những năm 1930. Đặc trưng của phong cách này là sử dụng các hình khối cổ điển, hình vuông và hình chữ nhật kết hợp với các khối hình bán trụ. Các họa tiết trang trí được làm bằng thép uốn hoặc đắp nổi bằng xi măng, thạch cao.
Một số công trình mang phong cách này như: Ngân hàng Đông Dương, nhà in IDEO, Bưu điện VNPT Hà Nội ở Đinh Lễ, …
Phong cách kiến trúc đông dương
Phong cách kiến trúc Đông Dương là những công trình có kết cấu bình đồ, hình khối hoàn toàn theo phong cách Pháp thịnh hành lúc bấy giờ. Nhưng đã có sự nghiên cứu, sáng tạo, thay đổi về mặt không gian và kết cấu kiến trúc. Từ đó tạo ra những tác phẩm có khả năng thích ứng với điều kiện địa phương.
Phong cách này thiên về các hình thức và chi tiết của kiến trúc truyền thống Việt Nam và Khmer trong việc tạo ra các mái và ô che cửa. Sử dụng nhiều hệ thống cột, mái, cửa lấy sáng và thông gió tự nhiên.
Một số công trình tiêu biểu như: tòa nhà chính Đại học Đông Dương, Sở Tài chính, Bảo tàng Louis, Viện Pasteur
Phong cách kiến trúc Tân Gothic
Phong cách kiến trúc này được thể hiện rõ nét trong kiến trúc nhà thờ. Đặc điểm kiến trúc tiêu biểu là tổ chức mặt bằng theo hình chữ thập, mặt tiền có ba nhịp, nhịp giữa là cửa chính, đỉnh có cửa sổ hoa hồng, hai bên là các lối vào phụ có gác chuông ở trên. .
Một số công trình được xây dựng theo phong cách này như nhà thờ Hoàng Mai, nhà thờ Làng Tám
Phong cách kiến trúc Pháp – Hoa
Kiến trúc Pháp – Hoa được thể hiện chủ yếu trong các cung điện, biệt thự. Đặc trưng của phong cách này là thường chỉ có sân vườn rộng phía trước, bố trí hòn non bộ. Mái dốc lợp ngói ta, tráng men, bốn góc uốn cong và được trang trí khá cầu kỳ.
Một số công trình mang đậm phong cách kiến trúc này rõ nét như: Dinh Toàn quyền Hoàng Diệu, dinh thự số 26 Phan Bội Châu, nhà hàng Thủy Tạ.
Phong cách kiến trúc Pháp có ảnh hưởng mạnh nhất, lâu dài nhất và phù hợp nhất với thị hiếu của người Việt là kiến trúc Tân cổ điển. Kiến trúc Pháp tân cổ điển ngày càng tinh tế và sang trọng, được ứng dụng rộng rãi trong thiết kế biệt thự, nhà phố.
Nét đặc trưng của kiến trúc Pháp hiện đại ở Việt Nam
Hấp dẫn, uyển chuyển, vẻ đẹp thẩm mỹ cao là những từ dành riêng cho kiến trúc Pháp. Hãy cùng điểm qua những nét cơ bản của phong cách này như sau:
Sử dụng cột chắc chắn, hoa văn trang trí đẹp mắt
Các thiết kế kiến trúc Pháp đều sử dụng công thức cột Ionic không chỉ cứng cáp, chống chịu lực cho kết cấu không gian ngôi nhà. Phần cột có đế và giá đỡ cột giữa thân cột và đế cột. Đầu cột Ionic có điểm đặc biệt, gồm hai vòng xoắn gắn trên đầu cột, đầu cột được trang trí bằng gờ phào chỉ tạo sự uốn lượn mềm mại, uyển chuyển.
Đầu cột được trang trí nhẹ nhàng với các họa tiết hoa văn, chạm khắc hoặc hoa văn mờ. Chính những họa tiết được chọn lọc kỹ lưỡng trên đầu cột và dưới chân cũng như thân cột đã mang đến nét cuốn hút, sang trọng, vững chãi và tinh tế cho các công trình kiến trúc Pháp.
Ngoại thất được trang trí công phu
Ngoại thất là không gian bao trùm bên ngoài ngôi nhà, tôn lên vẻ đẹp tinh tế của mặt tiền. Công trình kiến trúc Pháp có ngoại thất tỉ mỉ và gọn gàng. Phào chỉ được sử dụng khá nhẹ nhàng, ngọt ngào, hoa văn tinh xảo đến từng chi tiết nhỏ tạo nên dấu ấn riêng biệt cho không gian kiến trúc.
Điểm nhấn ngoại thất không chỉ bằng những đường gờ, gờ trang trí chọn lọc, hệ thống ban công được sử dụng hoa sắt mỹ thuật tinh xảo, đẹp mắt cùng với những hình dáng vòm cong được ưa chuộng. sử dụng màu sơn trắng sáng, tạo nên một bức tranh hoàn mỹ cho kiến trúc của công trình.
Nội thất kiến trúc Pháp sang trọng và tinh tế
Nội thất luôn tương đồng và nhất quán với thiết kế và kiến trúc bên ngoài. Kiến trúc nội thất Pháp tinh tế và sang trọng như những gì ngoại thất đã và đang thể hiện.
Nội thất Tân cổ điển Pháp được sắp xếp bố cục cân đối, hài hòa giữa ánh sáng và màu sắc của ngôi nhà. Sự xuất hiện của đèn trang trí ở trung tâm, làm bừng sáng không gian và tôn lên vẻ đẹp sang trọng, quý phái. Màu sắc nội thất tinh tế, chất liệu ưu tiên là gỗ, da, nỉ, từ tay nắm đến chân ghế, chân tủ và hệ thống rèm đều có sự cầu kỳ lựa chọn. Tất cả mang đến một cuộc sống tràn đầy năng lượng, một không gian sống sang trọng và đẳng cấp.
Mái nhà được trang trí phức tạp
Phần mái được quan niệm như một chiếc mũ hay vương miện thể hiện sự quyền quý của tầng lớp quý tộc. Các mái nhà theo kiến trúc Pháp đều có dạng vòm, đỉnh cao và có nhiều họa tiết trang trí cầu kỳ.
Hệ thống tường dày và cao
Hệ thống tường bao được đầu tư tỉ mỉ và chi tiết cũng là một trong những đặc điểm nổi bật của mẫu biệt thự Pháp. Hệ thống tường rào được thiết kế mỹ thuật vừa đảm bảo an ninh an toàn vừa tạo hiệu ứng thẩm mỹ cho không gian ngoại thất công trình.
Hệ thống nhiều cửa sổ
Hệ thống nhiều cửa sổ và cách sắp xếp cách điệu, kết hợp với những hình khối xung quanh mang đến sức sống mới cho không gian chung của công trình.
Những nét đặc trưng này đã trở thành những nét cơ bản của biệt thự kiến trúc Pháp ở Việt Nam. Mong rằng những thông tin mà chúng tôi vừa cung cấp sẽ giúp bạn có thêm kiến thức khoa học và đưa ra những ý tưởng thiết kế phù hợp với ngôi nhà của mình.
Nguồn: https://kientrucsaigon.net