Về thăm các vùng quê Bắc Bộ và Tây Nam Bộ, bạn sẽ bắt gặp những mô hình nhà lá truyền thống. Đây không chỉ là kiến trúc mà còn là tính thẩm mỹ trong thiết kế, ứng dụng vào thực tế cuộc sống. Hãy cùng Xây Dựng Phú Nguyễn tìm hiểu các kiểu nhà lá cũng như hướng dẫn cách lợp nhà bằng lá dừa, cọ phổ biến nhất hiện nay.
Nét đặc trưng của ngôi nhà lá – kiến trúc truyền thống của văn hóa Việt Nam
Nhà tranh là một trong những mẫu nhà phổ biến ở các vùng quê miền Tây Bắc Bộ. Nhà lá sử dụng vật liệu từ các loại lá chuyên dụng, liên kết với nhau, kết hợp cùng khung, cột tạo nên một ngôi nhà hoàn chỉnh.
Nhắc đến nhà lá, chúng ta nghĩ ngay đến những ngôi nhà lá dừa ở miền sông nước. Nơi đây với những dòng sông êm đềm, hàng dừa xanh soi bóng hai bên sông, cuộc sống của người dân gắn liền với sông nước nên những ngôi nhà làm bằng lá như thế này luôn là hình ảnh quen thuộc với mọi người.
Đặc điểm của những ngôi nhà là đơn sơ, bình dị và đơn sơ. Đó là sự sáng tạo từ bàn tay khéo léo của con người. Ngôi nhà ấy là nơi ở của con người, tránh ánh nắng gay gắt của những ngày hè oi bức, tránh mưa gió. Chỉ đơn giản vậy thôi nhưng những ngôi nhà lá luôn có một chức năng quan trọng đối với người dân.
Những ngôi nhà lá được coi là nhà tạm bợ của người dân. Đặc biệt ở những vùng đầu nguồn thường xuyên phải đối mặt với thiên tai thì đây cũng là kiểu nhà có thể xây dựng lại dễ dàng mà không tốn kém nhiều.
Ngoài ra, nhà lá không chỉ đơn giản là một công trình kiến trúc mà còn gắn liền với văn hóa truyền thống của mỗi vùng miền. Chẳng hạn như ngôi nhà lợp lá dừa nước gắn liền với miền sông nước miền Tây hay ngôi nhà lợp lá cọ gắn với văn hóa của người dân Bắc Bộ.
Các loại lá dùng làm nhà ngày nay
Nhà làm từ lá cọ
Đặc điểm của lá cọ
Có nhiều loại lá dùng để lợp nhà, làm nhà nhưng có hai loại lá được dùng phổ biến hiện nay đó là lá dừa nước và lá cọ.
Cây cọ thường được trồng ở vùng núi, thích hợp với khí hậu nóng nhưng ưa khí hậu nóng ẩm, ưa nơi râm mát, không chịu rét, chịu hạn tốt. Loại cây này không quá kén đất trồng, thích hợp nhất là đất thịt pha cát pha nhiều bùn và có khả năng thoát nước tốt.
Cọ là loại rễ chùm như cây dừa, cây cau, giá nhà cây tre. Rễ cọ bám vào đất đồi, mỗi năm chỉ ra 12 lá tương ứng với 12 tháng.
Trong ứng dụng thực tế hiện nay, lá cọ tròn có râu hình mũi mác nên thích hợp làm mái che, làm vách. Thân cọ làm cột nhà, cột điện, thân cầu khỉ, máng nước, máng lợn, bát đựng xôi. Thân cọ làm rui mè, buộc dây, làm hàng rào hoặc thay thế tre, nứa để đan thúng heo, lồng gà, đan cọ – mặt hàng xuất khẩu phổ biến …
Hướng dẫn làm nhà từ lá cọ
Bước 1: Chọn lá và nguyên liệu
Lá cọ dùng để lợp nhà nên chọn loại lá già, có màu xanh đậm, không bị sâu hoặc rách quá nhiều. Lựa chọn những loại lá chất lượng sẽ giúp kéo dài tuổi thọ, ngôi nhà của bạn sẽ bền đẹp hơn rất nhiều.
Bên cạnh đó, bạn chuẩn bị thêm những chiếc cột từ các vật liệu như tre, nứa, trúc, dây cột buộc cố định để làm khung cho ngôi nhà.
Bước 2: Làm khung nhà
Bộ khung của ngôi nhà được cố định từ các vật liệu như tre, nứa, phên nứa. Sau đó tiến hành lợp từ mái trở xuống và sang tường xung quanh.
Bước 3: Triển khai
Trước khi lợp cần thống nhất từng inch. Nếu mái dày thì mỗi tấm lá kép cách nhau 10cm, lá phụ 8cm. Nếu mái thưa thì khoảng cách là 15cm. Khoảng cách này được gọi là “lá li ti”. Tấm lợp dày được gọi là lợp “bắt mắt”.
Khi đã thống nhất được độ dày của từng chiếc lá, mỗi người thợ dùng cây cọ của mình như một “cây thước” để đo khoảng cách giữa các lá sao cho chúng có cùng kích thước. Tương tự như kỹ thuật lợp lá dừa, thợ chính hoặc chủ nhà ở trệt sẽ điều chỉnh độ dày cho từng thợ.
Để mái được đẹp thì việc lợp mái phải phù hợp với phào chỉ hoặc quả rui.
Lá dừa được dùng để làm nhà
Đặc điểm của lá dừa nước
Loại lá thứ hai rất phổ biến để lợp nhà, làm nhà và gắn liền với đời sống của người dân miền Tây sông nước là lá dừa nước. Cây cọ Nipa mọc ven sông, nhất là vùng biển, là điều kiện và môi trường tốt để cây phát triển.
Cây dừa nước là loại cây đa dụng vì tất cả các bộ phận của cây đều có thể sử dụng và ứng dụng trong cuộc sống hàng ngày. Trái dừa nước là đặc sản của người miền Tây, có thể chế biến thành nhiều món ăn khác nhau.
Bên cạnh đó, lá dừa nước là một trong những vật liệu được sử dụng rất nhiều trong đời sống hàng ngày, đặc biệt là lĩnh vực xây dựng. Lá dừa có thể lợp nhà, làm nhà, che mưa che nắng đều rất tốt. Mái thường được lợp bằng lá dừa nước có độ dày khoảng 20cm, một mái lợp đúng quy cách có thể sử dụng lên đến 10 năm.
Ngoài lá dừa, lá cọ, cỏ và rơm rạ cũng là những vật liệu được sử dụng phổ biến để làm nhà, lợp mái nhà. Bạn có thể tham khảo để lựa chọn chất liệu phù hợp với nhu cầu của mình.
Các bước lợp nhà bằng lá dừa nước
Bước 1: Chọn lá và nguyên liệu
Bước đầu tiên khi tiến hành làm nhà lá bằng lá dừa nước là bạn phải lựa chọn thật kỹ những chiếc lá để sử dụng. Lá phải là những lá vừa chín tới, không bị sâu mọt, tỷ lệ rách không nhiều. Bên cạnh đó nên chọn những chiếc lá già, xanh đậm, như vậy sẽ có độ bền và tuổi thọ cao.
Sau đó, lá sẽ được cắt đôi và sấy khô theo từng cặp. Thời gian để khô từ 10 – 15 ngày thì tiến hành thi công.
Bên cạnh đó, bạn cần chuẩn bị cột, kèo, xà để làm khung cho ngôi nhà. Những vật liệu này sẽ giúp cho ngôi nhà của bạn trở nên chắc chắn hơn rất nhiều.
Bước 2: Nhìn lá dừa nước.
Đúc là công đoạn không thể thiếu đối với những ngôi nhà làm bằng chất liệu này. Sau khi thu gom đủ lá dừa, người thợ sẽ phân loại theo các kích cỡ khác nhau. Lá rách là loại lá dừa nhỏ, được cắt thành từng khúc bằng nhau, chẻ đôi ở phần gốc và đem phơi khô.
Nếu lá lớn, chúng sẽ được cố định bằng cách tạo thành các mảnh nhỏ. Lá dừa sẽ được kéo rời, sau đó buộc bằng dây thừng, kẹp vào trục của một cây tròn nhỏ, sau đó đan thành từng miếng lớn. Một tấm lá dừa nước sẽ dài khoảng 1m được dùng để lợp nhà.
Bước 3: Thực hiện
Để đảm bảo mái tôn không bị dột thì phải có sự tính toán sao cho sân thật hợp lý. Người thợ sẽ dùng thước tam giác đều, từ đó đặt thước nách, tính độ lộ mái cộng thêm trung bình 1,5cm. Tùy từng nhà sẽ điều chỉnh độ cao khác nhau, mái thấp thì tối nhưng nếu lợp cao quá thì nhà tuy thoáng nhưng nhanh mục nát.
Nếu mái dày thì mỗi tấm cách nhau 10cm, mỗi lá 8cm. Nếu mái thưa thì khoảng cách là 15cm. Khoảng cách này gọi là li lá, lợp dày sẽ gọi là sát mắt.
Khi đã thống nhất được độ dày của từng chiếc lá, mỗi người thợ dùng cây cọ của mình như một “cây thước” để đo khoảng cách giữa các lá sao cho chúng có cùng kích thước. Tương tự như kỹ thuật lợp lá cọ, thợ chính hoặc chủ nhà xông đất sẽ điều chỉnh độ dày cho từng thợ.
Sau khi lợp xong, bạn sẽ đến phần xây tường hai bên đầu. Phần tiếp giáp với mặt đất dùng tre làm khung và dựng vách bằng lá hoặc lá rách. Để đảm bảo độ bền, tính thẩm mỹ và độ an toàn, khi tường đến đầu cột của hàng thứ 3 mới dừng lại. Công việc tiếp theo là dùng các thanh tre, nứa làm thành cây ép để dằn mặt ngoài của vách lá, buộc chặt vào khung vách.
Như vậy với 3 bước cơ bản bạn đã có một ngôi nhà từ lá dừa để ở, kiên cố mà vẫn đảm bảo tiện nghi khi sử dụng.
Ưu điểm của nhà lá
Được làm từ lá cọ hoặc lá dừa nước, nhà làm từ vật liệu này có những ưu điểm sau:
Không gian mát mẻ
Những ngôi nhà lá luôn mang đến không gian thoáng mát cho người sử dụng. Sử dụng chất liệu lá làm mái, kết hợp giữa khung tre và gỗ được người dân sử dụng rộng rãi. Ngôi nhà không chỉ là nơi sinh hoạt hàng ngày mà còn tạo cho bạn cảm giác thoải mái khi sử dụng. Đặc biệt ở những vùng nắng nóng thì việc lợp mái tôn là rất hợp lý, đáp ứng được nhu cầu của người sử dụng.
Đơn giản và yên bình
Thiết kế nhà lá không có gì cầu kỳ và phức tạp như những ngôi nhà bê tông cốt thép hay những mẫu biệt thự. Những ngôi nhà lá luôn toát lên vẻ đẹp cổ kính, giản dị, tĩnh lặng, bình yên giúp tâm hồn bạn thanh thản. Vì vậy, ngày nay nhà lá không chỉ là nhà để ở mà còn là nơi nghỉ dưỡng của nhiều khu du lịch, nghỉ dưỡng.
Tiết kiệm chi phí
Việc lợp bằng lá không tốn nhiều chi phí như các kiểu nhà khác. Vì vậy, giá thành rẻ, công nghệ không quá khắt khe, mang lại hiệu quả kinh tế nên nhiều gia đình nông thôn có kinh tế eo hẹp rất ưa chuộng mô hình này. Nhiều gia đình có thể tự tay thiết kế và thi công kiểu nhà lá này mà không tốn quá nhiều chi phí thực hiện.
Dễ dàng cải tạo và sửa chữa
Nhà mẫu được xây dựng kiên cố, an tâm cho người dân khi sinh sống. Nếu có sự cố xảy ra như thiên tai, cần sửa chữa cũng không tốn quá nhiều chi phí và thời gian thực hiện nhanh chóng. Vì vậy, mẫu nhà này được đánh giá là mẫu nhà dễ cải tạo sửa chữa, các gia đình có thể tu sửa theo ý muốn của mình.
Cuộc sống khá dài
Nhà lá có thời gian sử dụng lên đến 10 năm nếu được xây dựng kiên cố. Bên cạnh đó, trọng lượng nhẹ nên phù hợp với địa hình đất yếu như bùn, cát, đất yếu.
Phát triển ngành du lịch
Nhà tranh không chỉ là nhà để ở mà ngày nay đã được sử dụng rộng rãi trong cuộc sống hiện đại. Nhiều nơi đã cho ra đời những mô hình nhà lá với hình dáng độc đáo, bắt mắt để thu hút du khách đến nghỉ dưỡng, tham quan. Đây cũng là một trong những xu hướng phát triển hiện nay vừa tiết kiệm, vừa sáng tạo mang lại hiệu quả trong kinh doanh.
Ứng dụng của nhà lá trong cuộc sống hiện nay
Ứng dụng trong nhà ở
Nhà tranh là một trong những kiểu nhà phổ biến nhất để ở ở nông thôn. Một điều hiển nhiên bạn có thể nhận thấy đó là nhu cầu thuận tiện trong sinh hoạt của con người ngày càng cao nên sự xuất hiện của những mẫu nhà như biệt thự, lâu đài hay nhà phố cao tầng là rất phổ biến. Tuy nhiên, ở nông thôn, những ngôi nhà lá luôn mang đến sự bình yên, tĩnh lặng trong cuộc sống.
Đối với những người dân sống ở vùng kinh tế khó khăn thì những ngôi nhà mẫu luôn là sự lựa chọn hàng đầu của người dân. Vì là kiểu nhà dễ thi công và thi công, không tốn nhân công như xây những mẫu nhà khác.
Đặc biệt, nhiều gia đình còn chừa một khoảng không gian thiết kế nhà lá bên cạnh những ngôi nhà cao cấp để làm nơi nghỉ ngơi, thư giãn.
Ứng dụng trong nhà hàng, quán cafe
Những mô hình nhà hàng được tạo ra từ mái tranh đã không còn quá xa lạ đối với thực khách ngày nay. Không chỉ ở nông thôn mà ở các thành phố lớn như Hà Nội, Hồ Chí Minh hay các thành phố lớn, những mẫu thiết kế nhà hàng như thế này luôn mang đến không gian gần gũi, yên bình cho khách hàng.
Đặc biệt những mẫu nhà này khi ứng dụng vào kinh doanh nhà hàng còn là một nét lưu giữ nét đẹp văn hóa của người Việt Nam. Thông qua đó cũng là một cách để bạn làm thương hiệu, thu hút khách hàng đến với nhà hàng của mình.
Ứng dụng trong các khu sinh thái, khu nghỉ dưỡng
Tại nhiều khu du lịch, resort hiện nay đã quá quen thuộc với những thiết kế nhà mái tranh để tạo điểm nhấn riêng. Với vẻ đẹp mộc mạc, bình dân mang đến cho khách hàng cảm giác thân thuộc, bình yên như đang ở chính ngôi nhà của mình.
Đặc biệt ở những vùng nóng thì thiết kế nhà kiểu này rất hợp lý. Vừa tạo không gian thoáng đãng, thoải mái vừa tiết kiệm chi phí kinh doanh mà vẫn mang yếu tố riêng, giúp khách hàng luôn nhớ đến bạn.
Những thông tin về nhà lá cũng như các bước thực hiện được Xây Dựng Phú Nguyễn giới thiệu chi tiết, hi vọng sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về kiểu nhà này cũng như ứng dụng của nó trong cuộc sống để từ đó đưa ra lựa chọn hợp lý. với nhu cầu sinh hoạt và sử dụng hàng ngày.
Nguồn: https://kientrucsaigon.net